ابن‌خاتون شمس‌الدین محمد بن علیشمسالدین محمد بن علی بن محمد بن محمد بن خاتون، اولین فرد شناخته شده از خاندان ابن‌خاتون می‌باشد؛ اِبْن‌ِ‌خاتون، عنوان افرادی از خاندانی مشهور از شیعیان لبنان می‌باشد. این خاندان بیت بورینی، بیت ابوشامه و بیت شامی نیز خوانده شده‌اند. ۱ - معرفی اجمالیشمسالدین محمد بن علی بن محمد بن محمد بن خاتون را می‌توان اولین فرد شناخته شده این خاندان دانست که در اواخر سده ۹ و اوایل سده ۱۰ق زندگی می‌کرده است و سلسله مشایخ این خاندان به وی منتهی می‌شود و اجازات موجود همه حاکی از این است که شمس‌الدین از جمال‌الدین احمد بن علی عیناثی روایت کرده است و سلسله مشایخ او تا شهید اول و علامه حلی - بی‌آنکه ذکری از فرد دیگری از این خاندان به میان آید - ادامه می‌یابد. [۶]
اردبیلی، محمد، جامع الرواه، ج۲، ص۵۴۹، بیروت، ۱۴۰۳ق/ ۱۹۸۳م.
اولین مأخذی که به صورتی نسبتاً کامل افراد این خاندان را نام می‌برد، امل الامل حرّ عاملی (تألیف‌ِ ۱۰۹۷ق) است و می‌توان گفت که بیشتر منابع بعدی از اطلاعات این کتاب سود جسته‌اند، اما این اطلاعات از دقت کافی برخوردار نیستند، زیرا حر عاملی گاه نام فرد واحد را در موارد مختلف به عنوان افراد متعدد آورده است.۲ - شاگردانتنها چیزی که درباره او می‌دانیم اینکه وی در ۹۰۰ق/۱۴۹۵م به علی بن حسین بن عبدالعالی محقق کرکی اجازه روایت داده است. از این اجازه چنین برمی‌آید که وی از جمال‌الدین احمد بن علی عیناثی مجاز به روایت بوده است. در امل الامل حر عاملی و به تبع آن در ریاض العلماء افندی [۱۰]
افندی اصفهانی، میرزا عبدالله، ریاض العلماء، ج۵، ص۱۰۲، به کوشش سید احمد حسینی، قم، ۱۴۰۱ق.
شمس‌الدین ابن خاتون از راویان محقق کرکی یاد شده است، اما با توجه به ثبوت روایت کرکی از وی، احتمال می‌رود در برخی نسخ «عنه» به «عن» تحریف شده باشد. از دیگر راویان شمس‌الدین پسرش احمد نیز قابل ذکر است. ۳ - آثارتنها اثری که از وی بر جای مانده، همان اجازه وی به محقق کرکی است که در بحارالانوار نقل شده است. ۴ - پانویس۵ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن‌خاتون»، ج۳، ص۱۱۳۲. |